Radyoterapi ile İlgili Bilmeniz Gerekenler

Radyoterapi Nedir?

Radyoterapi yüksek enerji dalgalarından oluşan ışınların vücudun bir kısmına nüfuz etmesi ile gerçekleştirilen bir tedavidir.

 

-Radyoterapi ağrısızdır.

-Harici radyoterapi sizi radyoaktif yapmaz. Vücudunuzda radyasyon taşımazsınız.

-Radyoterapi genellikle hafta sonları hariç haftanın her günü yapılır.

-Radyoterapi seansının süresi birkaç dakika ile yarım saat arasında sürebilir. Radyoterapi seanslarının uzunluğu hizmet aldığınız merkezde kullanılan cihazın özelliklerine bağlı olarak değişir. Merkezimizde kullanılan TrueBeam teknolojisi ile bu süre 2-3 dakikaya kadar düşebilmektedir. Tedavi seanslarında hazırlık aşamaları vb. için yaklaşık 30 dakika ayırmalısınız.

-Radyoterapi esnasında dengeli bir beslenme ve bolca dinlenme önerilir.

-Cildin radyoterapiye maruz kalan bölgesi hassaslaşabilir ve kolay tahriş olabilir.

-Radyoterapinin yan etkileri genellikle geçicidir ve vücudun tedavi edilen bölgesine bağlı olarak değişir.

 

Radyoterapi Nasıl Etki Eder?

Yüksek dozlu radyasyon hücrelerin büyümesini önler veya hücreleri öldürür. Kanserli hücreler çoğu normal hücreden daha hızlı bölündüğü ve büyüdüğü için, radyoterapi birçok kanser türünün tedavisinde başarılı sonuç verir. Bu esnada normal hücreler de radyasyondan etkilenir ancak çoğu radyasyonun etkilerinden kurtulur.

Sağlıklı hücreleri korumak için doktorlar hastaya verilen radyasyon dozunu sınırlar ve tedaviyi zamana yayar. Bunun yanı sıra radyasyonu kanserli bölgeye yönlendirirken, sağlıklı hücreleri mümkün olduğunca korumak için çeşitli yöntemler kullanılır.

 

Radyoterapinin Amaçları ve Faydaları Nelerdir?

Radyoterapinin amacı sağlıklı hücrelere mümkün olduğunca az zarar vererek kanserli hücreleri öldürmektir. Radyoterapi vücudun neredeyse her yerindeki birçok çeşit kanseri tedavi etmek için kullanılabilir. Radyoterapi cerrahi yöntemlere benzer olan lokal bir tedavi yöntemidir, vücudun belli bir bölümündeki kanserli hücreleri hedef alır. Bazen hekimler tedavi sonuçlarını iyileştirmek için radyoterapiyi, kemoterapi gibi vücudun tamamına ulaşan tedavi yöntemleri (sistemik tedaviler) ile beraber kullanmayı tercih eder.

 

Radyoterapinin Riskleri Nelerdir?

Kanser hücrelerine zarar veren veya hücreleri öldüren kısa ve yüksek dozlu radyasyon ışını sağlıklı hücrelere de zarar verebilir, hatta bu hücreleri öldürebilir. Işının normal hücreler üzerindeki bu etkisi tedavinin yan etkilerine yol açar. Radyoterapinin çoğu yan etkisi iyi bilinmektedir. Bu yan etkiler, doktor ve hemşirenizin yardımı ile kolayca ortadan kaldırılabilir. Yan etkilerin riski genelde kanser hücrelerini öldürmenin faydalarından daha hafiftir.

 

Radyoterapi Nasıl Uygulanır?

Radyoterapinin iki yöntemi vardır: Harici veya dahili. Bazı hastalara her iki tedavi birden peş peşe uygulanır.

Kansere karşı radyoterapi tedavisi gören çoğu hastaya harici radyoterapi uygulanır. Bu tedavi türü genelde hastane ve tıp merkezlerinde günübirlik ve ayaktan uygulanır. Harici radyoterapide kullanılan cihaz, yüksek-enerji ışınlarını, kanserli bölgeye ve bu bölgenin etrafını çevreleyen sağlıklı dokuya doğru uygular.

Harici radyoterapide en yaygın olarak kullanılan cihaza “lineer akseleratör” adı verilir. NeoLife’da kullanılmakta olan Varian TrueBeam STX cihazı dünya çapında bu konuda kullanılan en hızlı, en etkin, sağlıklı dokuya en az zarar veren cihazlardan biri olarak kabul edilmektedir.

 

TrueBeam STX:

3-Boyutlu Konformal Radyoterapi,

IMRT (Intensity Modulated Radiotherapy: Yoğunluk Ayarlı Radyoterapi),

IGRT (Image Guided Radiotherapy: Görüntü Kılavuzluğunda Radyoterapi),

IGRS (Image Guided Radiosurgery: Görüntü Kılavuzluğunda Radyocerrahi),

SBRT (Stereotactic Body Radiotherapy: Stereotaktik Vücut Radyoterapisi)

RapidArc (Hacimsel Yoğunluk Ayarlı Ark Terapi)

gibi tüm ileri radyoterapi ve radyocerrahi yöntemlerinin bir arada toplandığı tek sistemdir.

 

Eş zamanlı görüntüleme, hasta pozisyonlama, hareket ve ışın yönetimi ve doz ayarlama işlemlerini bir arada kullanarak hedef ile ışının uyuşmasını sağlayarak, hedef çevresindeki sağlıklı dokuları en yüksek düzeyde korur.

Tümörün etrafında hareket ederek tedavi süresini bir kaç dakikaya indirir. Klasik yöntemlerde bu süre çok daha uzundur.

Vücutta radyasyonun etki edeceği her tür tümörün tedavisinde etkilidir.

Dahili radyoterapide, radyasyon kaynağı doğrudan tümörün veya hedef dokunun bulunduğu bölgeye yerleştirilir. Bu radyasyon tedavisi yöntemine “Brakiterapi” adı verilir.

Brakiterapi; jinekolojik, akciğer, mide, yemek borusu, meme ve prostat gibi farklı organlara ait birçok farklı kanser türünün tedavisinde kullanılabilir. Merkezimizde sonradan yüklemeli ‘‘Yüksek Doz Hızlı Brakiterapi’’ tekniği ile jinekolojik tümörlerde de tedavi uygulanmaktadır. Tedavi planlamasında BT ve MR yardımıyla 3 boyutlu planlama yapılmakta, bu sayede hedefi daha doğru belirlerken normal dokular daha iyi korunabilmektedir.

 

Yüksek Doz Hızlı (YDH) Brakiterapi: Radyasyon onkoloğunuz tarafından önerilen radyasyon dozu vücudun içine tümöre yakın olarak yerleştirilen bir aplikatör vasıtası ile uygulanır. Bu tedaviler ağrı vermez ve seanslar yaklaşık 5 ile 15 dakika arasında sürer.

Brakiterapi uygulamaları genelde radyasyon onkoloğunuz tarafından planlanan bir seri seans ile zamana yayılarak gerçekleştirilir. Bu yöntem daha yüksek bir radyasyon dozunu etrafındaki sağlıklı dokuya zarar vermeden direkt olarak tümöre uygulama fırsatı verir.

Kanseri radyasyon ile tedavi eden bir doktor – radyasyon onkoloğu – hastalığınıza uygun tip ve dozda tedaviyi önerir. Tedaviniz konusunda uzmanlaşmış bir ekip tarafından gerçekleştirilir.

Bu ekipte genellikle:

-Medikal Fizik Uzmanı,

-Radyoterapi Teknikeri,

-Radyoterapi Hemşiresi bulunur.

-Sağlık ekibiniz de diğer branşlardan uzmanlar da gerektiğinde size yardımcı olacaktır.

 

Doktorunuz Tedavisi Nasıl Planlanır?

-BT-Simulasyon radyasyon tedavisi planlamasında ilk aşamadır. BT taraması genel olarak 5 dakikadan daha az sürer ve tamamen ağrısızdır. Bu randevu esnasında tedaviniz için gereken maske vb. gibi (immobilizasyon) sabitleme gereçleri üretilir. Bu gereçler BT-Simülasyon işlemi esnasında ve her radyoterapi seansında hastanın doğru pozisyonda ve sabit kalmasını sağlamak için kullanılır.

-Bir sonraki tedaviniz öncesinde, radyasyon onkoloğu ve medikal fizik uzmanı BT taramanız sonucunda elde edilen bilgileri kullanarak radyasyon tedavinizin parametrelerini içeren bir tedavi planı oluştururlar.

-Radyoterapi teknikeri ise bu planı kullanarak seanslarınızı gerçekleştirir.

-NeoLife’da kullanılan BT tarama cihazı, gelişmiş tedavi planlama sistemi ile, radyasyon onkoloğuna tümörü ve etrafındaki sağlıklı dokuyu doğru bir şekilde belirleme ve görme imkanı sağlar. Bu en doğru tedavi yaklaşımını belirleme ve daha doğru bir şekilde uygulamayı mümkün kılar.

-Birçok kanser tipi için radyoterapi genelde haftada 5 gün olmak üzere 6 veya 7 hafta boyunca uygulanır.

-Alacağınız toplam radyasyon dozu ve tedavi seansınız, tümörün büyüklüğüne, tipine, yerine, genel sağlık durumunuza ve görmekte olduğunuz diğer medikal tedavilere göre değişiklik gösterir.

 

Tedavinin Yan Etkileri Nelerdir?

-Harici radyoterapi vücuduzun radyoaktif olmasına yol açmaz. Bu nedenle, tedaviniz süresince diğer insanlarla aynı ortamda bulunmaktan sakınmanıza gerek yoktur.

-Radyoterapinin çoğu yan etkisi, tedavi edilen alanla ilgili ortaya çıkar. Birçok hastada neredeyse hiç yan etki görülmez. Doktor ve hemşireniz size olası yan etkiler ve ne yapmanız gerektiği hakkında bilgi verecektir.

-Radyoterapinin yan etkileri her ne kadar hoş olmasa da, genellikle ciddiyet arz etmez ve genelde ilaç tedavisi ve diyet değişiklikleri ile kontrol edilebilir.

-Radyoterapi değişik kan hücrelerinin sayısını azaltabilmektedir. Bazı durumlarda, tedavi edilen bölgeye bağlı olarak, kanınızdaki alyuvar, akyuvar ve trombosit sayısını ölçtürmek için rutin kan sayımı yaptırmanız gerekebilir.

 

Terapi Esnasında Kendinize Bakmak İçin Neler Yapabilirsiniz?

Her hastanın vücudu radyoterapiye farklı yanıt verir. Radyoterapi gören hemen hemen her hastanın, kendi sağlığını koruması ve tedaviye ek fayda sağlaması için kendilerine ekstra özen göstermesi gerekir. Akılda tutulması gereken bir takım genel kurallar şöyledir:

-Tedaviye başlamadan önce doktorunuzu kullandığınız her türlü ilaç ve varsa alerjileriniz ile ilgili bilgilendirin.

-İyi beslenme çok önemlidir.

-Vitamin destekleri ve bitkisel ürünler kullanmadan önce doktorunuza danışın.

-Vücudunuzun tedavi edilen bölgesinde giysilerinizin sizi sıkmamasına özen gösterin.

-Tedavi edilen bölgenin derisine nazik olun.

 

Yan Etkiler İle Başa Çıkmak

Yan Etkiler Herkes İçin Aynı mıdır?

Radyoterapinin yan etkileri bir hastadan diğerine değişiklik gösterir. Tedaviniz esnasında hafif sayılabilecek yan etkiler yaşayabileceğiniz gibi, hiç yan etki hissetmemeniz de mümkündür. Radyoterapinin en sık görülen ilk yan etkileri, halsizlik ve deride değişimlerdir. Bu yan etkiler vücuttaki her türlü tümörün tedavisinde belirebilir. Diğer yan etkiler vücudunuzun hangi bölgesinin tedavi edildiğine gore değişebilir. Örneğin, baş bölümünde yapılan radyoterapi geçici veya kalıcı saç dökülmesine neden olabilir. Tedavi mide, bağırsaklar veya ağız bölümü ile ilgili ise iştahınız azalabilir.Bununla birlikte birçok yan etki geçicidir. Bu esnada da rahatsızlığınızı azaltmanın çeşitli yolları bulunmaktadır.

 

Yan Etkiler Aktivitelerinizi Etkiler mi?

Yaşadığınız yan etkiler aktivitelerinizi ve yaşam şeklinizi etkilemek zorunda değildir. Bu genellikle yan etkilerin şiddetine göre değişir. Birçok hasta tedavisi boyunca işine devam eder, yemek pişirir ve hobilerini sürdürür. Bazı durumlarda doktorunuz tedavi edilen bölgeyi tahriş edecek davranışlardan kaçınmanızı isteyebilir.

 

Halsizliğin Nedeni Nedir?

-Yorgun ve enerjisiz hissetmek, yani halsizlik, kanser hastalarının çoğu tarafından belirtilen en yaygın yan etkidir. Bunun tam nedeni her zaman belli olmayabilir. Kan hücrelerinin sayısının azalması, uykusuzluk, ağrı, iştahsızlık da halsizliğe yol açabilir.

-Birçok kişi radyoterapinin ilk birkaç haftasının ardından yorgun hissetmeye başlar. Radyoterapi esnasında vücut iyileşmek için fazla miktarda enerji harcar. Hastalığınız ve radyoterapi için günlük seyahatleriniz ve radyasyonun sağlıklı hücreleriniz üzerindeki etkisi nedeni ile de yorgun hissedebilirsiniz. Bitkinliğiniz ve yorgunluğunuz tedavinizin bitmesinden sonra yavaş yavaş kaybolacaktır.

-Yorgun hissettiğinizde fiziksel aktivitelerinizi azaltın ve boş zamanlarınızı dinlenmeye ayırın. Bazen yürüyüş gibi hafif egzersizler yorgunluğunuzu üzerinizden atmakta yardımcı olabilir.

-Eğer tam zamanlı bir işte çalışıyorsanız aynı tempoyu korumak isteyebilirsiniz, ancak bazı hastalar radyoterapi esnasında izin kullanmayı veya çalışma saatlerini azaltmayı seçerler. Her iki durumda da aile bireylerinizden size günlük işlerinizle ile ilgili destek istemeniz önerilir.

 

Cildinize Nasıl Bakmalısınız?

-Nadiren tedavi edilen bölgede kızarıklık veya tahriş olabilir, deriniz yanık veya bronzlaşmış bir görüntü alabilir. Tedaviye başladıktan bir kaç hafta sonra deriniz çok kuru bir hal alabilir. Doktorunuzdan kaşınmaya ve acıya karşı yardımcı olacak ek bir tedavi isteyebilirsiniz.

-Bazı radyoterapi uygulamalarında nadir de olsa cildinizin bütününde bozulma olabilir. Bu durum genelde cildin katlanan bölgelerinde ortaya çıkar.

-Radyoterapi esnasında tedavi gören bölgedeki cildinize ekstra özen göstermeli ve hassas davranmalısınız.

 

Bu konuda aşağıdaki tavsiyelere uyulması önerilir:

-Işına maruz kalan bölgeyi tahriş etmekten kaçının.

-Bu bölgeyi yıkadığınızda sadece ılık su ve yumuşak bir sabun kullanın, kurularken ovuşturmayın.

-Bu bölgeye değen kıyafetlerinizin sıkı olmamasına özen gösterin.

-Bu bölgeyi ovmayın, kaşımayın, keselemeyin.

-Bu bölgeye sıcak ya da soğuk kompres yapmaktan kaçının.

 

Doktorunuz veya hemşirenizden tahrişe neden olmayacak cilt bakım ve temizlik ürünleri hakkında bilgi alın. Tedaviniz ve sonrasındaki bir kaç hafta süresince doktorunuz veya hemşireniz tarafından onaylanmayan pudra, krem, deodorant, parfüm, vücut yağları, losyonları, merhemleri veya evde üretilen kremleri, vb. kullanmayınız.

Doktorunuz veya hemşireniz tarafından onaylansa dahi bu bölgedeki deriye tedavi seansının üzerinden en az iki saat geçmeden krem, vb. sürmeyin.

Tedaviniz sürdüğü müddetçe bu bölgeyi güneş ışınlarından sakının. Eğer güneşte bir kaç dakikadan fazla kalacaksanız çok dikkatli olmalısınız. Bu durumda tedavi bölgesini kapatacak kıyafetler (geniş çevreli bir şapka veya uzun kollu bir gömlek) giyin. Tedaviniz bittikten sonra bir süre daha güneşten korunmalısınız. Bu süreyi doktorunuz veya hemşirenize danışabilirsiniz.

 

Saç Dökülmesi Konusunda Neler Yapılabilir?

Radyoterapi saç ve tüylerin dökülmesine neden olabilir ama bu durum sadece ışına maruz kalan bölgede oluşur. Örneğin tedaviniz kalçanızda bir alanda yapılıyor ise saçınız dökülmez. Radyoterapi baş ve boyun bölgesine uygulandığında saç kaybı yaşanabilir. Birçok hastanın saçı tedaviler bittikten sonra tekrar çıkmaya başlar.

Saçınızın tekrar çıkma oranı size uygulanan ışın tipi ve dozuna bağlı olarak değişebilir. Saçınız tekrar çıktığında dokusu ve rengi eskisinden biraz farklı olabilir, bu normal kabul edilir. Radyoterapi dışındaki diğer kanser tedavi yöntemleri, örneğin aynı anda yapılan kemoterapi de saçınızın tekrar çıkmasını etkileyebilir.

Eğer postiş veya peruk kullanmayı tercih ederseniz astarının saç derisini tahriş etmemesine özen gösterin.

 

Radyoterapi Kan Seviyelerini Nasıl Etkiler?

Radyoterapi akyuvar (lökosit) ve trombosit sayımlarınızın düşmesine neden olabilir. Bu kan hücreleri vücudunuzun enfeksiyonlarla savaşmasını ve kanınızın pıhtılaşmasını sağlar. Eğer kemik iliğinin yoğun olduğu geniş bir alan ışınlanıyorsa alyuvar (eritrosit) sayınız da tedaviden etkilenebilir.

 

Tedavi Yemek Şeklinizi Değiştirir mi?

Bazı durumlarda radyoterapi iştah kaybına neden olabilir ve yemek yeme alışkanlıklarınızı etkileyebilir. Yediğiniz yemeğin hazmında da sorun olabilir ancak, zarar gören dokularınızın yenilenmesini sağlamak için yeterli beslenmeye dikkat etmelisiniz. Bazı bölgelerin ışınlanması esnasında bir haftada yarım ile bir kilo arasında değişen bir kilo kaybı yaşayabilirsiniz. Bu durumlarda tedaviniz esnasında kilo kontrolünüzü sağlamak için tartı takibi yapılabilir.

 

-Çiğneme veya yutma güçlüğü ortaya çıkarsa toz veya sıvı beslenme destekleri kullanabilirsiniz.

-Aşağıdaki listeyi takip ederek iştahınızı artırabilirsiniz:

-Öğün saati olmasa da, acıktığınızda yemek yiyin.

-Günde üç kez büyük porsiyonlarda yemek yemektense, daha küçük porsiyonlarda daha sık yemek yemeyi deneyin.

-Yemek yediğiniz mekana özen gösterin, hafif ışıklandırma ve müzik eşliğinde canlı ve renkli sofra düzenlerini tercih edin.

-Beslenme şeklinizi değiştirin ve yeni yemek tarifleri deneyin. Yemek yerken aile fertleriniz ve arkadaşlarınızı davet edebilir, hoşlanıyorsanız televizyon veya radyoyu açabilirsiniz.

-Acıktığınızda hazır olması için buzlukta basit yemekleri hazır bulundurun.

-Acıktığınızda atıştırmak için sağlıklı atıştırmalıkları hazır bulundurun.

 

Radyoterapi Ruhsal Durumunuzu Etkiler mi?

Kanser tedavisi gören tüm hastalar tedavileri süresince değişik zamanlarda duygusal olarak zor dönemler yaşayabilirler. Endişe, bunalım, korku, sinir, yalnız ve yardıma muhtaç hissetmeniz normaldir. Radyoterapinin neden olduğu bitkinlik ve hormon dengenizdeki değişiklikler ruhsal durumunuzu etkileyebilir ama tedavinin kendisi direkt olarak duygularınızı etkilemez.

Yakın arkadaşlarınız, aile bireyleriniz veya bir psikolog ile hissettiklerinizi konuşmak sizi rahatlatabilir. Ayrıca, kendinizi rahat hissettiğiniz destek gruplarına katılarak benzer sorunlar yaşayan kişilerle konuşmak da sizi rahatlatabilir.

 

Baş ve Boyun Bölgesine Uygulanan Radyoterapinin Yan Etkileri Nelerdir?

Baş ve boyun bölgesinden radyoterapi alan bazı hastalarda ağızda kızarıklık, tahriş ve yaralar olabilir, ağızda kuruluk, yutkunmada zorluk, ağız tadının değişmesi ve bulantı yaşanabilir. Bu belirtilerin beslenmenize engel olmasına izin vermeyin.

Baş ve boyun bölgesindeki tedavilerde görülebilen diğer sorunlar ise tat alma duygusunun azalması ve kulak ağrılarıdır. Ayrıca boyun ve gıdı bölgesinde şişlik ve sarkmalar ortaya çıkabilir, bu bölgedeki derinizin dokusu değişebilir ve çenenizi tedavi öncesindeki kadar açamayabilirsiniz. Böyle bir durumda çene egzersizleri yapmanız önerilir.

Baş ve boyun bölgesinden radyoterapi alıyorsanız, diş ve dişetlerinize, ağız ve boğaz bakımınıza ekstra özen göstermelisiniz.

 

Ağız problemleri ile baş etmek için bunlara özen gösterin:

-Baharatlar, çiğ sebze, kuru kraker ve kuruyemiş gibi sert yiyeceklerden kaçının.

-Asitli yiyecek ve içeceklerin ağzınızda tahrişe neden olabileceğini unutmayın.

-İçki ve sigara içmeyin, tütün çiğnemeyin.

-Dişlerinizin çürümesine yol açacağından şekerli atıştırmalıklardan uzak durun.

-Doktorunuzun veya dişçinizin önerdiği yöntem ile ağzınızı ve dişlerinizi sık sık temizleyin.

-Alkol içermeyen gargara kullanın. Piyasada satılan birçok gargaranın içeriğinde alkol bulunabilmektedir. -Alkol ağzınızdaki dokuları kurutur.

 

Ağız Bakımı

Baş ve boyun bölgesindeki kanserlerin radyoterapi ile tedavisi dişlerinizde çürük oluşma olasılığını artırır. Ağız sorunlarını önleyici bir bakım rutini tedavinizin önemli bir parçasıdır. Radyoterapiniz devam ettiği müddetçe diş doktorunuz sizi daha sıklıkla görmek isteyecektir.

 

Aşağıdaki önerilerimizin yanısıra diş doktorunuzun tavsiyelerine uymayı ihmal etmeyin:

-Diş ve dişetlerinizi yumuşak bir fırça ile günde en az 4 kez (yemeklerden sonra ve yatmadan önce) fırçalayın.

-Aşındırıcı içermeyen florlu diş macunu kullanın.

-Hastalanmadan önce diş ipi kullanıyor idiyseniz, günde bir kez mumlu diş ipi kullanın.

-Dişinizi fırçaladıktan sonra ağzınızı nazikçe tuz ve karbonat  solüsyonu ile çalkalayın. Solüsyonu büyükçe bir bardak ılık su, yarım çay kaşığı tuz ve bir tatlı kaşığı karbonat ile hazırlayabilirsiniz. Bu karışımdan sonra ağzınızı temiz su ile tekrar çalkalayın.

 

Ağız ve Boğaz Sorunları ile Başa Çıkmak

Radyoterapinin ikinci veya üçüncü haftasında ağzınızda ve boğazınızda yanma hissi olabilir. Bu durum tedaviniz bittikten bir ay kadar sonra düzelir. Ağzınızda kuruluk hissi olacağı için yutkunmakta zorlanabilirsiniz. Doktorunuz ya da diş hekiminiz size sıkıntılarınıza karşı ürünler önerebilir. Eğer takma diş kullanıyorsanız, eskisi gibi uymayabilirler.

Bu bölgeye uygulanan radyoterapi nedeniyle tükürük bezleriniz çok iyi çalışmayabilir, bu nedenle ağzınızı fazla kuru hissedebilirsiniz. Ne yazık ki ağzınızdaki kuruluk hissi tedaviniz bittikten sonra da devam edebilir. Bu yan etkiyi azaltmak için bir takım ilaçlar mevcuttur. Gün boyunca serin içecekler içmek yardımcı olabilir.

 

Beslenmede Nelere Dikkat Etmelisiniz?

-Aşağıdaki noktalara dikkat ederek yemek yemeği daha zevkli bir hale getirebilirsiniz:

-Tadını beğendiğiniz ve yemesi kolay olan besinleri seçin.

-Yemeklerinizin kıvamını değiştirmeyi deneyin, soslarla daha yumuşak olmalarını sağlayın.

– Çok baharatlı yemeklerden ve kraker gibi kuru vesert yiyeceklerden kaçının.

– Küçük ve sık öğünlerle beslenin.

-Yemeğinizi küçük, lokma ebadında parçalara bölün.

-Doktorunuza boğazınızdaki ağrıyı azaltacak sıvı ilaçlar hakkında danışın. Bu ilaçlar daha kolay yemek yemenizi sağlayacaktır.

– Doktorunuza sıvı besin destekleri hakkında danışın. Bu şekilde kilo kaybetmez ve yeterli kalori alabilirsiniz.

-Akciğer kanseri için tedavi görüyorsanız, tükürük ve balgamınızın yapısının ince kalmasını sağlamak için bol sıvı almalısınız.

-Alışkın olduğunuz gıdaların tadı artık hoşunuza gitmiyorsa, yeni yiyecekler deneyebilir, yemek pişirmede farklı yönlemler kullanabilirsiniz.

 

Göğüs Bölgesine Radyoterapi Yapıldığında Ne Gibi Yan Etkileri Olur?

Göğüs bölgesine yapılan radyoterapi bazı değişikliklere neden olabilir. Örneğin, yutkunmanın zorlaştığını ve acı vermeye başladığını hissedebilirsiniz, öksürmeye başlayabilirsiniz ve ateşiniz çıkabilir. Öksürdüğünüz zaman balgamınızın miktarının ve renginin farklı olduğunu görebilirsiniz. Nefesin daralması da sık yaşanan durumlardan biridir. Eğer bu belirtilerden herhangi birini gösteriyorsanız tedavi ekibinize haber vermelisiniz.

 

Meme Kanserine Karşı Radyoterapinin Yan Etkileri Nelerdir?

Meme kanserine karşı uygulanan radyoterapinin en olağan yan etkileri halsizlik ve ciltteki değişimlerdir. Kol hareketlerinizin kısıtlı olduğu durumlarda, doktorunuza ve hemşirenize kolunuzu rahat oynatmak için yapabileceğiniz egzersizler hakkında danışabilirsiniz. Diğer yan etkiler göğsünüzün veya göğüs ucunuzun acıması ve cildin kızararak renginin koyulaşmasıdır. Cilt renginin koyulaşması dışındaki yan etkilerin çoğu 4 ila 6 hafta arasında kaybolur, cildin eski rengine dönmesi 6 ayı bulabilir.

 

Radyoterapinin Mide ve Karın Bölgesine Etkileri Nelerdir?

Mideniz veya karnınızın bir bölgesinden radyoterapi alıyorsanız, karın ağrısı, bulantı veya ishal gibi sorunlar yaşayabilirsiniz. Doktorunuz bu sorunlarla başa çıkmak için çeşitli ilaçlar önerebilir.

 

Bulantınız Olduğunda Neler Yapmalısınız?

-Mide veya karın bölgenizden aldığınız radyoterapi seansınızı takip eden birkaç saat boyunca bulantı hissetmek normaldir.

-Eğer bulantı veya karın ağrısını tedavi seansından hemen önce hissediyorsanız bu durum tedavi ile ilgili endişeden kaynaklanan psikolojik bir durum olabilir. Bu tip durumlarda tedavi seansından önce grissini veya kraker atıştırabilirsiniz.

-Mide şikayetlerinizi önlemek için aşağıdaki önerileri uygulayabilirsiniz:

-Doktorunuz, hemşireniz veya diyetisyeninizin verdiği beslenme programına sadık kalın.

-Ufak öğünler yiyin.

-Lokmalarınızı iyice çiğneyin ve yavaş yiyin. İçeceklerinizi de aynı şekilde yavaş için.

-Yağda kızartılmış veya çok yağlı yiyeceklerden uzak durun.

-Öğünler arasında soğuk içecekler için.

-Ağır tadı olan yiyeceklerden kaçının. Hafif aromalı yiyecekleri tercih edin.

-Şiddetli bulantı ve kusma durumlarında keskin tadları olmayan yiyecekleri ve sindirmesi kolay olan sıvı gıdaları tercih edin.

 

İshal Olduğunuzda Neler Yapmalısınız?

Karın ve pelvis bölgesinden alınan radyoterapi seansları sırasında ishal görülebilir. Terapiye başladığınızda düşük lifli (posası az) gıdalar tüketerek, çiğ meyve sebze, fasülye, lahana ve tam tahıllı ekmeklerden uzak durarak ishali önleyebilirsiniz.

 

Aşağıdaki tavsiyelere uyabilirsiniz:

-İshal başladığında veya başlamak üzere olduğunu hissettiğinizde sıvı alımınızı artırın (su, açık çay, elma suyu, et suyu).

-Yüksek lif oranlı, çiğ meyve sebze gibi gaz veya kramplara yol açabilecek gıdalar, kafeinli içecekler, fasulye, tam tahıllı ekmekler, tatlılar ve baharatlı yiyeceklerden uzak durun.

-Sık ve ufak öğünler yiyin.

-Süt ve süt ürünleri sindirim sisteminizi etkiliyorsa tüketmemeye çalışın veya laktozsuz süt ürünleri kullanın.

-Radyoterapinizi sonlandırdıktan sonra iki hafta boyunca yağ ve lif oranı düşük, laktozsuz beslenme rejimini devam ettirin. Diğer besinleri beslenme rutininize yavaş yavaş geri alabilirsiniz. Pirinç, muz, haşlanmış patates, az yağlı lor peyniri gibi besinlerle başlayabilirsiniz.

-İshal esnasında kaybedilen çok önemli bir mineral olan potasyum yönünden zengin gıdaları (muz, patates, kayısı) tüketmeye özen gösterin.

 

Pelvis Bölgesinden Alınan Radyoterapinin Yan Etkileri Nelerdir?

Pelvis bölgesinden radyoterapi alıyorsanız daha önce bahsedilen bazı sindirim problemlerini yaşamanız muhtemeldir. Bunların yanı sıra idrar yollarında tahriş hissedebilirsiniz. Bu durumda bol bol sıvı almanız rahatsızlık hissini azaltır. Kafeinli ve gazlı içeceklerden uzak durmalısınız.

Radyoterapinin cinsel ve üreme organlarına etkileri hangi bölgenin ve organların radyoterapi ışınlarına maruz kaldığı ile ilgilidir. Radyasyon dozuna bağlı olarak, pelvis bölgesinden radyoterapi alan kadınlarda adetten kesilme ve vajinal kaşıntı, kuruluk ve yanma gibi menapoza benzer belirtiler görülebilir.

 

Radyoterapinin Doğurganlığa Etkileri

Çocuk yapma yaşlarında bir kadınsanız doktorunuzla doğum kontrol ve doğurganlık konularını mutlaka konuşmalısınız. Radyoterapi süresince kesinlikle hamile kalmamalısınız çünkü radyoteapi fetüse, özellikle de ilk 3 ay boyunca zarar verebilir.

 

Cinsel İlişki

Bir çok radyoterapi türünde, ne erkeklerin ne de kadınların cinsel yaşamlarından zevk alma durumlarında değişilik yaşanmaz. Ancak iki cinsin de istek düzeylerinde azalma yaşanabilir. Tedavi sona erdiğinde cinsel istek düzeyi yeniden tedaviden önceki seviyelere yükselecektir. Pelvik bölgeye radyoterapi alan bazı kadın hastaların tedavi boyunca cinsel ilişkiye girmemesi tavsiye edilmektedir.

 

Tedavi Sonrası Takip (İzlem)

Radyoterapinizin bitiminde doktorunuz sizi muayene eder. Akut (erken) yan etkilerin sona ermesinin beklendiği 1-2 aylık bir dönemin sonrasında sizi görmek üzere bir randevu verir. Yapılan tedavilere göre bu kontrole gelirken sizden bir takım tetkikler isteyebilir. Tedavinizi üstlenen ve radyoterapi için gönderen diğer doktorlarınıza veya gerek duyulduğu takdirde bundan sonra almanız gereken bir tedavi varsa o branşla ilgili uzman doktora gönderebilir.

 

“Onkolojik Takip” Ne Demektir?

Radyoterapi tedavi seanslarınız sona erdikten sonra doktorunuzun tedavinin sonuçlarını düzenli aralıklarla kontrol etmesi gerekmektedir. Bu kontroller radyasyonun yan etkilerini takip ederek tedavi edebilmek ve hastalığın nüks edip etmediğini görmek için gereklidir. Bu kontroller esnasında doktorunuz sizi muayene eder; laboratuvar testi ve görüntüleme yapılmasını isteyebilir. Radyasyon onkoloğunuz tedaviniz sonlandıktan sonra sizi onkolojik takip için çağırabilir ve diğer doktorlarınızla beraber tedavi takip programınızı planlayabilir.

Takip aralıkları bazı hastalar için farklılık göstermekle beraber genellikle ilk 2 yıl 3 ayda bir, 2-5 yıl arası 6 ayda bir ve 5 yıldan sonra yılda birdir.

Tedavi takip programınız kapsamında devam eden kanser tedavisi, rehabilitasyon ve danışmanlık hizmetleri bulunabilir. Radyoterapiden sonra sağlığınıza dikkat etmeniz son derece önemlidir.

 

Başka Ne Gibi Bakımlara İhtiyacınız Olabilir?

-Her hastanın durumunun farklı olması gibi, her hasta için tedavi sonrası bakım da değişkenlik gösterir.

-Durumunuzu daha iyi anlamak için doktorunuza aşağıdaki soruları sorabilirsiniz:

-Takip randevularına ne sıklıkla gelmeliyim?

-Yeni çektirdiğim filmler, kan testleri ne için yapılıyor? Bunların sonuçları ne anlatıyor?

-Kemoterapi, ameliyat veya başka bir tedaviye ihtiyacım olacak mı?

-Kanserden kurtulduğumu ne zaman ve nasıl bileceğiz?

-Hastalığımın nüksetme olasılığı nedir?

-Normal aktivitelerime ne zaman geri dönebilirim? İş? Cinsel hayat? Spor?

-Güneşten sakınma veya bulaşıcı hastalıklara sahip bireylerden uzak durmak gibi önlemler almalı mıyım?

-Özel bir beslenme programına ihtiyacım var mı?

-Egzersiz, spor yapmalı mıyım?

-Protez kullanabilir miyim?

-Rekonstrüktif cerrahi ameliyatını ne zaman yaptırabilirim?

-Ağrı Varsa Ne Yapabilirsiniz?

 

Radyoterapi kendisi ağrı vermez. Radyoterapi hastalığınıza bağlı ağrının palyasyonu için kullanıldığında ağrınız belirgin olarak azalsa da bazen ağrı giderici etkisinin ortaya çıkmasında gecikme olabilir. Ağrınızı azaltmak için radyoterapi ile tedavi edilmiş bölgeye kesinlikle ısı veya sıcak kompres uygulamayın.

 

Radyoterapiyi Takiben Kendinize Nasıl Bakmalısınız?

-Radyoterapi gören hastalar kısa bir süre için bile olsa tedavi esnasında aldıkları özel bakıma devam etmelidirler.

-Tedavi bölgesindeki tahriş tamamen ortadan kalkana kadar cildinize özen gösterin ve hassas olun.

-Tedavi bölgesindeki izleri keseleyerek vb. çıkartmaya çalışmayın.

-Tedaviniz bittikten sonra da eskisinden daha çok dinlenmeye ihtiyacınız olduğunu hissedebilirsiniz.

-Geceleri daha fazla uyumaya çalışın ve ihtiyacınız oldukça kestirin.

 

Doktora Ne Zaman Gidilmeli?

-Zamanla kaybolmayan, hep aynı yerde oluşan bir ağrınız olduğunda,

-Yeni ve beklenmedik bir yumru veya şişlik ortaya çıktığında,

-[-IOCN-1]Mide bulantısı, kusma, ishal veya iştah azalması olduğunda,

-Açıklanamayan kilo kaybı olduğunda,

-Bitmeyen ateş veya öksürüğünüz olduğunda,

-Anormal kızarıklık, morarma veya kanama olduğunda,

-Sizi endişelendiren herhangi bir belirti olduğunda,

-Doktorunuz veya hemşirenizin uyardığı bir belirti görüldüğünde.

-İşe Ne Zaman Başlayabilirsiniz?

-Bir çok kişi radyoterapi seansları kısa olduğundan, çalışmaya devam etmeyi tercih eder. Ancak, işinize ara verdiyseniz de, kendinizi rahat çalışabilecek gibi hissettiğinizde geri dönebilirsiniz.

 

Son Olarak

Kanserin radyoterapi ile tedavi edilmesi konusunda bilgi sahibi olmanız için hazırladığımız bu dergiyi yararlı bulduğunuzu umuyoruz. Tedavi seanslarınız ve sonrası ile ilgili ne kadar bilgi sahibi olursanız, o kadar rahat hissedebilirsiniz. Sağlığınız ile ilgili olarak aklınıza takılan bir şey olursa doktorunuz, hemşireniz veya medikal ekibinizin diğer üyelerine çekinmeden sorabileceğinizi unutmayın.